Giọng Người Nghệ An

Khi người ở vùng miền này đến học tập, sinh sống ở vùng miền khác không cùng thổ ngữ với mình thì nhất thiết phải sửa tiếng, chẳng có gì phải "nhục nhã" cả.

Có đến 6 - 7 giọng Nghệ An trong cùng một xã

Khi bàn về giọng Nghệ An rất khó để khẳng định giọng nói ở đâu chuẩn nhất. Bởi lẽ, mỗi huyện hay mỗi xã trong cùng một huyện có những cách nói rất khác nhau. Huyện Nghi Lộc là một ví dụ điển hình nhất. Địa phương này được "bình chọn" là vùng đất có giọng nói đặc trưng hơn cả. Cụ thể với kiểu dùng ngôn ngữ không dấu, đi kèm thổ ngữ, tiếng Nghi Lộc còn nặng hơn tiếng Nghệ nói chung và khiến người ngoài nghe mà ngỡ ngàng, ngơ ngác. Nhưng tìm hiểu kỹ hơn sẽ thấy thêm một điều thú vị ở vùng đất này: Cũng là huyện Nghi Lộc, nhưng hai xã Nghi Thái và Phúc Thọ (gọi chung Phúc Thái Thọ) có giọng nói khác biệt hoàn toàn với các xã còn lại.  Cụ thể vẫn cách nói "ca co cuông, ca co đuôi” (cà có cuống, cá có đuôi) như giọng nói Nghệ An thường thấy ở Nghi Lộc. Nhưng ngay trên cùng một xã Nghi Thái có đến 6 - 7 giọng nói khác nhau hoàn toàn. Sự khác biệt này đến từ cách phát âm nặng nhẹ, câu từ không có dấu và rất nhiều thổ ngữ. Ví dụ người dân ở đây hay nói: "toi – tỏi, cẳng – chân, oi – giỏ, gon – cói; chơ ma – nhưng mà, đi tầy – đi kìa, hấn lợ cây rây – lỡ việc thì ngạ"... Ngoài cách nói nhanh, mất dấu câu thì người dân ở xã Phúc Thọ còn dùng nhiều từ đệm ở đầu và cuối câu rất thú vị. Cụ thể từ "woa" trở thành thán từ thường xuyên được dùng ở xã này. Thử nghe một đoạn trò chuyện của hai cô gái tên Thảo và Nga ở xã Phúc Thọ nhé. - woa, Nga đi mô vê đo…? (Ôi, Nga đi đâu về đó?) - Nga đi sang nha cô Binh vê. Chị Thao lấy Nga mánh nác vơi! (Nga đi sang nhà cô Bình về, chị Thảo lấy cho Nga miếng nước với) - Răng đi ma không kêu chi Thao vơi, tiếc he (sao đi mà không kêu  chị Thảo với, tiếc quá)

Những bài vè bằng giọng Nghệ đặc biệt

Đến vùng đất Nghi Lộc bạn đọc sẽ thấy người dân ở đây từ ngàn xưa đã sáng tác rất nhiều bài thơ, vè thú vị bằng giọng Nghệ An đặc trưng. Tất nhiên, với bạn đọc ngoại tỉnh, thậm chí ở xứ Nghệ nhưng không sống nhiều ở vùng đất Nghi Lộc thì vẫn rất khó nghe khó hiểu. Ví dụ, có bài vè dưới đây của người dân xã Phúc Thái Thọ thường lưu truyền như sau: O bán háng nay đã mấy tuồi Nước o còn nọng hay đã nguồi Trên hạ lụng lặng một gói nẻm Lơ thơ dưới mọc mấy quả chuồi Bánh mỏng, bánh dày đều trơn mợ Khoai môn, khoai ngá phải chấm muồi... Dịch sáng tiếng phổ thông nghĩa là: Cô bán hàng nước đã mấy tuổi Nước cô còn nóng hay đã nguội Trên treo lủng lẳng một gói nem Lơ thơ dưới móc mấy quả chuối Bánh mỏng bánh dày đều trơn mỡ Khoai môn, khoai ngứa phải chấm muối

Chất giọng đặc biệt từ ngàn đời xưa

Người dân Nghi Lộc cho biết rằng chính họ cũng không thể biết vì sao họ lại có giọng Nghệ An đặc biệt đến như vậy. Theo tâm sự của những cụ già ở đây, từ lúc sinh ra đã nghe ông bà, cha mẹ nói và cứ thế tiếng quê thấm vào máu thịt và truyền từ đời này qua đời khác. Đặc biệt với người dân hai xã Nghi Thái, Phúc Thọ họ tâm sự rằng muốn đổi giọng cũng không được. Khi nói chuyện với người ngoài, họ chỉ có cách dùng từ ngữ phổ thông thay cho thổ ngữ, còn chất giọng thì "chịu", không thể đổi và cũng không muốn đổi. Bởi vì đó là tiếng nói của cha ông ta. Theo một số nghiên cứu, nguyên nhân dẫn đến sự khác biệt về giọng nói ở các xã trong cùng một huyện là hiện tương “na ná nhau” về thanh điệu. Nhưng về bản chất, đây vẫn là giọng nói của những người nói tiếng Việt chính hiệu. Chỉ có điều là giọng nói này hoặc đã lưu giữ trạng thái tiếng Việt khá cổ xưa hoặc có những biến âm khá “đặc biệt” so với giọng phổ thông mà thôi. Và dù giọng nói khác nhau, đặc biệt và dẫu khó nghe thì đó vẫn là nét đẹp trong văn hóa đời sống từ bao đời nay của người dân. Ngoài các xã Nghi Thái, Phúc Thọ thì nhiều xã khác ở huyện Nghi Lộc cũng có cách nói giọng Nghệ An rất khác biệt. Tiếng nào cũng khó nghe, khó hiểu, thậm chí có thôn cách nhau một con kênh cũng nói khác nhau. Và đó chính là sự đa dạng, phong phú của tiếng Nghệ quê mình.

(Baonghean.vn) - Nghi Lộc vốn được biết đến là một trong những vùng đất có giọng nói đặc trưng nhất Nghệ An với ngôn ngữ nói không dấu, nhiều âm bị biến thanh, biến sắc và dùng nhiều từ thổ ngữ. Và cũng là 'dân' Nghi Lộc nhưng giọng nói của vùng 'Phúc - Thái - Thọ' lại khác biệt hoàn toàn với phần còn lại của huyện này.

Xem Clip chàng trai người Nghi Thái kể chuyện "Con rận":

Các xã Nghi Thái, Phúc Thọ trước nay vẫn được gọi chung là 'Phúc Thái Thọ'. Nhân dân các xã này sống trên một khu vực địa lý và có chung giọng nói, phong tục tập quán. “Ca co cuông, ca co đuôi” (cà có cuống, cá có đuôi) là cách nói của họ. Tuy có nét chung nhưng với cư dân bản địa họ vẫn có thể phân biệt được 6 - 7 giọng nói khác nhau ngay cùng trên một xã như Nghi Thái. Sự khác biệt trong mỗi giọng nói căn cứ vào âm vực, độ nặng nhẹ khi phát âm. Đặc điểm chung của ngôn ngữ nói vùng Phúc Thái Thọ vẫn là câu từ mất dấu, sử dụng nhiều từ thổ ngữ và bị biến sắc như: 'toi – tỏi, cẳng – chân, oi – giỏ, gon – cói; chơ ma – nhưng mà, đi tầy – đi kìa, hấn lợ cây rây – lỡ việc thì ngại'…

Người dân Nghi Lộc thường sáng tác và lưu truyền nhiều bài thơ, bài vè bằng chất giọng quê mình với sự trìu mến và tự hào. Hiện nay trên các diễn đàn, mạng xã hội không khó để bắt gặp những câu thơ, câu hát, bài vè bằng giọng Nghi Lộc. Những câu chuyện có thật được kể bằng sự hài hước với chất giọng không thể lẫn vào đâu khiến nhiều người không kịp hiểu nhưng vẫn thấy rất buồn cười.

Bài vè của một ông đồ gửi cô bán hàng người Quỳnh Lưu được lưu truyền qua nhiều thế hệ người dân 'Phúc Thái Thọ' là một ví dụ:

O bán háng nay đã mấy tuồiNước o còn nọng hay đã nguồiTrên hạ lụng lặng một gói nẻmLơ thơ dưới mọc mấy quả chuồiBánh mỏng, bánh dày đều trơn mợKhoai môn, khoai ngá phải chấm muồi...

Cô bán hàng nước đã mấy tuổiNước cô còn nóng hay đã nguộiTrên treo lủng lẳng một gói nemLơ thơ dưới móc mấy qủa chuốiBánh mỏng bánh dày đều trơn mỡKhoai môn, khoai ngứa phải chấm muối

Khi chúng tôi đem thắc mắc về nguồn gốc giọng nói ở đây hỏi những người lớn tuổi nhất ở vùng 'Phúc Thái Thọ' thì không ai ở vùng “Nghi Lộc ngữ” hiểu vì sao dân quê mình lại nói như vậy. Họ chỉ biết rằng, thuở mình sinh ra đã nghe ông bà, cha mẹ nói và mỗi đứa trẻ ở đây sớm được truyền chất giọng đặc biệt này từ lúc bập bẹ học nói. Cứ thế đời này truyền qua đời khác nối nhau bằng chất giọng thân thương không lẫn vào đâu được. Người dân Nghi Thái, Phúc Thọ rất khó pha đổi giọng khi ra giao tiếp bên ngoài. Chính vì vậy họ thường sử dụng từ ngữ phổ thông bằng chất giọng bản địa khi giao tiếp với người ngoài vùng.

Ngoài mất dấu khi nói và nói nhanh, người Phúc Thọ còn dùng thêm một số từ đệm vào đầu câu hoặc cuối câu như: 'woa', giọng cũng được đai dài ra khiến nhiều người có cảm giác như thán từ…

Cùng xem đoạn clip đối thoại của người dân vùng 'Phúc Thái Thọ':

Một đoạn trò chuyện của 2 cô gái Phúc Thọ. Cô chị tên Thảo, cô em tên Nga:

- woa, Nga đi mô vê đo…? (Ôi, Nga đi đâu về đó?)

- Nga đi sang nha cô Binh vê. Chị Thao lấy Nga mánh nác vơi! (Nga đi sang nhà cô Bình về, chị Thảo lấy cho Nga miếng nước với)

- Răng đi ma không kêu chi Thao vơi, tiếc he (sao đi mà không kêu chị Thảo với, tiếc quá)

Không chỉ nói giọng khó nghe mà người Phúc Thọ còn dùng các phương ngữ, thổ ngữ như: 'nác là nước, kênh – cơm, mói - muối, cơi - sân, đọi - bát,...'

Ở Nghi Lộc có nhiều xã có cách nói khác nhau. Tiếng nào cũng khó nghe, khó hiểu. Thậm chí trong một xã có nhiều thôn chỉ cách nhau một con đường, đoạn kênh cũng đã khác nhau trong giọng nói. Và người 'Phúc Thái Thọ' vẫn thấy tự hào vì sự đặc biệt của mình với 'phần còn lại'. Người vùng này dẫu có bôn ba khắp 5 châu thì chỉ cần nghe giọng nói là nhận ra nhau, tìm đến, xích lại gần nhau.

Các nhà nghiên cứu về ngôn ngữ cho rằng, nguyên nhân của sự khác biệt này đầu tiên là hiện tương “na ná nhau” về thanh điệu. Nhưng về bản chất, đối với tai nghe của người nói tiếng Việt phổ thông thì “na ná nhau” chứ đối với người bản địa, các thanh điệu tiếng Việt ở đây vẫn được “tri nhận” ra sự khác nhau. Hiện tượng này được cho là rất “bình thường”. Vì, cho dù khó nghe đến đâu thì giọng nói của cư dân ở đây vẫn là giọng nói của những người nói tiếng Việt chính hiệu. Chỉ có điều là giọng nói ấy hoặc đã lưu giữ trạng thái tiếng Việt khá cổ xưa hoặc có những biến âm khá “đặc biệt” so với giọng phổ thông mà thôi.

Giọng nói của người 'Phúc Thái Thọ' không chỉ là nét đẹp văn hóa trong đời sống của bà con nơi đây mà còn góp phần làm phong phú thêm tiếng Nghệ và văn hóa người Nghệ.